domingo, 29 de marzo de 2009

Surrealismoa

Mugimendu artistiko honek artistak, pentsalariak eta ikertzaileak elkartuz ituen. Inkontzienteko bilaketan sartuta ibili ziren. Estetika berri bat definitu nahi zuten, humanitate berria, giza orden aberria. Hauen aurrelariak italiar pintore metafisikoak, bereziki Giorgio de Chirico, sinbolismoa eta dadaismoa izan ziren.

Taldea hasi zen Andre Breton frantziar poeta Surrealismoko Manifestua argitaratu zuenean. Bere hitzetan arrazionala errepresibo azen sorkuntza eta irudimeneko botererako eta honen ondorioz espresio artistikoaren etsaia. Freud miresten zuen eta honen subskonstzienteko Kontzeptua. Arte abstraktoaren formei lotuta dago.


Lehen Mundu Gerraren amaieran Tristan Tzara, Dada mugimenduko liderrak gizartea eraso zuen eskandaluaren bidez. Berak uste zuen gerra bezalako munstro bat sortzeko gai den gizarteak ez duela artea merezi eta horregatik artearen aurkakoa sortu zuen, gauza itsusiz beteta ederra izan beharrean. Tzarak mundu industrial, komertzial eta burgesa ofenditu nahi zuen. Bere biktimak ez ziren ofendituak sentitu eta arte hau arte zaharraren erreakzio bezala hartu zuten. Honen ondorioz anti-artea artea bilakatu zen.

Artisten talde bate kez zuen Tzara´s ideas jarraitu. Surrealistek protagonismoa irabazi zuten Dada ondoren. Bretonek bideratu zuen. Artistek Freud eta Jung-en lanak errebisatu zituzten eta batzuk forma abstraktuak aukeratzen zuten bitartean beste batzuk sinbolismoa jarraitu zuten. Espresioko bi formek bi joera desberdinak izango dituzte: automatismoa eta surrealismo beristikoa.

Automatistak
Artistek interpretatu zituzten gauzak kontzientzia eliminatuz subkontzientearen mesedean. Sentimenduetan zentratzen ziren eta ez zen horren analitikoa. Automatismoa ulertu zuten subkontzienteko irudiak irudikatzeko era automatiko bezala. Haien ustetan irudiek ez zuten esanahi bat izan behar. Arte akademikoa ez zuten onartzen sentimenduak mugatzen zituelako. Artea dominatu zuen forma intolerantzia horren erruduna zela sinesten zuten. Abstrakzioa agertzen zen subkontzienteko irudiak bizitzara ekartzeko bide bakarra bezala. Dada tradiziotik etorriak, artista hauek eskandalua, intsultoa eta errespetu falta elitearekiko askatasunarekin identifikatzen zuten. Haien ustetan formaren eza haien kontra egiteko bide bat zen.

Surrealismo beristikoa
Automatismoa interpretatu zuten subkontzienteko irudiak onartzeko modua bezala azaleratzeko haien esanahia analisiaren bidez egitea posible zela. Haiek irudi hauek egin nahi zituzten munduko forma erreala keta izpiritu abstraktuaren arteko lotura bezala. Haientzat objektuak horien barruko metafora bat ziren. Metafora hauekin mundua uler daiteke, ez bakarrik objektuak ikusten, baizik eta hauen barruan begiratzen. Diziplina akademikoa eta forma errealitatea irudikatzeko bideak ziren. Irudiak errez disolbatu daitezke ezezagunean. Haiek irudiak jarraitzeko bide bat aurkitu nahi zuten kontzientziak subkontzientearen zentzua ulertzeko. Subkontzientearen hizkuntza irudia da. Kontzientziak hizkuntza hori dekodifikatzen ikasi behar zuen bere berezko hizkuntzara itzultzeko. Beranduago hiru taldetan banatu ziren.

Surrealisten lanean aurkitzen dugu Bosch, Brueguel, William Blake eta XIX. mendeko pintore sinbolistaren eragina. Gainera filosofiaren betiko galdera, psikologiaren bilaketa eta mistizismoaren izpiritua elkartzen dira era. Mundua sortu zuten indarren hizkuntza ulertzeko desioan oinarritua dago. Haiek gure gizakien potentzia garatzen lagundun ahi zuten.

Ezaugarriak
Psikoanalisiaren eragina jaso zuen: irudiak nahasiak dira eta ametsetakoak izatea ematen dute, dena den errealistak izan daitezke ere baina estilo arrazional batekin fantasiak deskribatzeko.
Batzuetan teknika espontaneoak asmatzen zituzten, psikoterapeutikoa modelatzen elkartze askearekin ordenako kontrol kontzientea baztertzeko, “gorpu eskisitoetan” bezala.


Artistak
Mugimendu honetako ordezkari batzuk dira: Marx Ernst, Frida Kahlo, Marc Chagall, Joan Miró, Man Ray, Salvador Dalí, René Magritte, Yves Tanguy, Oscar Dominguez.

Teknikak
Surrealismoak dadaismoren prejuizio falta berdina dauka eta argazkilaritzako prozedura eta tresnen ekoizpenaz baliatzen dira. Ohiko teknikak erabiltzen zituzten ere aproposak izan daitezkeelako irudimena irudikatzeko.

Max Ernst
Formaren kritika sakoneraino irits izen estilo bateragarri bat sortzeko. Berei deiak transmititzeko erabilgarri azen edozein teknika erabiltzeko prest zegoen. Collagea eta frotagea erabiliz ituen. Bere lana askotan kultura burgesaren zabor pilo bat da.


Joan Miro
Inkontzientea irudikatzeko giltza sinbolikoak erabiliz ituen. Bere hasiera organikoa ez den mundua da. Bere mundua sinplea da, garbia. Bere mitologia erreza da, gardena. Bere pinturak ez dira destakatuak, kromatikoki askeak, sinbolo eta koloreen arteko orekarik gabe.


Hans Arp
Dadaismoan sartuta ibil izen lehenago. Forma organikoak egiten zituen pinturan eta eskulturan. Forma geometrikoak, irudi ortogonalak eta forma kurboak erabiltzen zituen, ahurrak eta ganbilak.


Yves Tanguy
Anti-natura asmatu zuen inoiz amaitzen ez ziren paisaiekin, askotan ilargikoak izatea ematen zutela, argirik eta eguzkirik gabe eta bizitza organikoaren aztarnaz, hezurrak, fruitu momifikatuak, fosilak eta maskorrekin.


Salvador Dali
Bere ikuspegia zama sexualez beteta dago eta bere lanak oso teorikoak dira, profano eta sakratuaren nahasketarekin. Boltxebismoarekiko oso kritiko azen. Anarkia eta erreakzioko nahasketa egin zuen. Bere konposaketak oso konplikatuak dira.


Rene Magritte
Irudiaren logika falta era sakonenean landu zuen artista da. Anti-historia asmatu zuen. Normalaren zentzu falta aurkitu zuen. Detaile handiz margotzen zuen baina bere irudiek esanahi anbiguoa dute.


Zabalkuntza

Beste artistek parte hartu zuten surrealismoa zabaltzeko bai Europan baita Estatu Batuetan ere. Errealitatea ebitatzeko modu bat bezala agertu zen eta arazoak anbiguetatea eta paradoxaren bidez desagertzen ziren. Mugimenduak prestigioa irabaz izuen Picasso bezalako artisten errekonozimendua jaso zuenean. Kubismo analitikoa, objektuak deskonposatuz, surrealismoaren antzekoa da.





No hay comentarios: