Arteko ikuspegiak: Abangoardia eta Arkitektura

XX. mendea abangoardien garaia izan zen. Hauek arte plastikoetan garatu baziren ere, arkitekturan eragina izan zuten, De Stijl edo Neoplastizismoa eta Errusiar Konstruktibismoa bezala. Bi mugimenduak Bauhauseko garaikideak izan ziren.

Hiru pertsonaiekin lotutak daude: Mondrian eta Van Doesburg pintoreak eta Rietveld arkitektoa eta altzari egilea. De Stijl lehenengo aizan zen Mondrianen pintura post-kubistetarekin erlazionatua, lerro horizontal eta bertikalekin. Lan hauek bilakatu ziren forma geometrikoetan eta elementu ortogonaletan lehen mailako kolorez eginak. 1917an Rietveld-ek aulkia gorri/urdina egin zuen eta neoplastizismoko estetika hiru dimentsioetan proiektatu zuen. Van Doesburg Bauhauseko irakaslea izan zen garai batean eta honekin bere estiloa zabaldu zuen. El Lissitzky errusiarrak berarengan eragin aizan zuen eta arkitektura hipotetikoa egiten has izen, elementua simetrikoekin suspendituriko panelekin eta forma bolumetrikoekin.

Arkitektura honetako ezaugarriak Van Doesburg-ek finkatuz ituen: formak ez dituzte beste estiloak imitatzen; elementu plastikoei arreta berezia ematen diete, funtzioa, masa, azalera, denbora, espazioa, argia, kolorea eta materialarekin batera; arkitektura ekonomiko eta funtzionala da; ez dauka estilo zehatzak jarraitzen duen formula bat eta eraikuntzak ez dira monumentalak, espaziora irekitzen diren formak baizik; oinplanoa oinarrizkoa da baina horma ez da itxia eraikuntza ixten badute ere; antikubikoa da eta azalerek joera zentrifugoa dute simetria eta errepikapena baztertzen diren bitartean; eraikuntzak ez dauka fronte zehatz bat eta koloreak balio plastikoa du, baina ez da dekoraturiko arkitektura bat eta ez du neoplastizismoko sintesia izan nahi.

De Stijl-eko joera unibertsalak laster utz izion bidea beste arte objektiboagoari. Esate baterako, Rietveld-en Schroder Etxea, 1924an Utrecht-en egina –horma mugikorrekin eta dinamikoa –neoplastizismoko idealak irudikatzen zituen objektuek espazioan flotatzen zutelako baina jarrera arkitektonikoa teknikoarekin hasi zen. De Stijl-eko proiektuak bilakaera bat behar zuen gizarteko kezkei erantzuteko. Jendearentzat arkitektura bat sortzeko gogoa arkitektura modernoaren helburu bat bihurtu zen.

Errusiar Konstruktibismoa 1913 eta 1940 bitartean aktiboa egon zen. Errusiar abangoardiak sortuta, laster zabaldu zen kontinentean zehar. Abstraktua da erabat eta modernizazioarekiko joera dauka. Gaiak geometrikoak dira, esperimentalak, eta gutxitan hunkigarriak. Forma objektiboak, esanahi unibertsalekoak, egokiagoak ziren mugimendurako subjektiboak edo indibidualistak baino. Gaiak nahiko minimal dira, eta artelana oinarrizko elementuetan apurtzen da. Medio berriak erabiltzen ziren lanak sortzeko, eta honek lagundu zion estilo berriaren agerpenari. Ordenako arte azen eta hau desideragarria zen Lehen Mundu Gerraren ondoren mugimendua hasi zenean eta ulertzeko beharraz hitz egiten zuen. Artista famatuen artean Vladimir Tatlin, Kasimir Malevich, Alexandra Exter, Robert Adams eta El Lissitzky daude.

Tatlinen lan ezagunena Hirugarren Internazionaleko Monumentua da (Mosku 1919-1920), 6,7 metrotako burdinezko armazoi bat zilindro baten erreboluziotik sortuta, kubo eta kono batekin, dena kristalez egina, eskala masiboan egiteko. 1917ko iraultzaren ondoren Tatlinek (Konstruktibismoaren aita bezala kontsideratua) Hezkuntzako Komisario aizan zen eta jendea artearen inguruan hezteko helburua zuten. Garai honetan benetako materia espazioan erabiltzeko baimen ofiziala lortu zuen. Bere proiektua arkitekturako sinbolo bat izan zen bai Errusian baita arkitektura modernoan ere.