Monumentalitatea eta Teknika Berriak Eskulturan

XX. mendearen erdialdera arte hiru dimentsioetako formak tresnak besterik ez ziren. Faxismoak enkargaturiko lan guztiak propagandako helburua zuten. Horren ondoren, eskultura handiak sortzen hasi ziren helburu desberdinez, denak abstraktuak. Era berean tekniken garapenak eta teknologia berrien aplikapenak posible egin zuten obra hauek lehen efimeroak edo tenporalak zirela iraunkorrak izateko.

Maila honetako artista ezagun bat Calder da. Lan publiko bat egiteko enkargoa jsao ondoren 1952an ospea lortu zuen eta honi esker espazio handietan eta harrera espazio zabaletan kokatzen diren diseinuak egiten hasi zen metodo industrialak erabiliz.

Henry Moore
Henry Moore britainiarra eskulturak espazio publikoetan kokatzeko aukerak ikusi zituen lehenetariko bat izan zen. Arte arkaikoa ezagutzen zuen eta ikusi zuen modelo naturatik aparte egon zitekeela; ondoren Arp eta Picassoren eraginek eraman zuten bere obra abstrakziora eta hauekin gauzak irudikatu beharrean forma organikoak sortu nahi zituen eta haietan elementu naturalak konbinatzen hasi zen: hezurrak, harriak, zuhaitzeko azalak, maskorrak, etab. Naturako produktu hauek bere escultura inspiratu zuten.

Bere teknika bat asimetriatik dator printzipio dinamikoa bezala. Masarekin ikertzen hasi zen eta honetan zuloak egiten zituen eta hauen bidez eskultura eta inguruko espazioaren arteko erlazio berrizten zuen. Abstrakzioko aukeraz baliatu zen eta forma organikoak eta irudi etzanden arteko lotura aurkitu zuen, gai hau izaten oso errekurrentea bere obretan.

Moorek monumentalitaterako bidea hartu zuenean, paisaiako eskultura garatu zuen, hau da, eskultura eta naturaren arteko lotura sendo bat sortzen eta eskultura bakoitza toki zehatz baterako pentsatuta zegoen. Tamaina handiak eraman zuen Moore brontzea erabiltzera bere obretan. Bere lanak sentsualak, zuzenak, taktilak baina baita espiritualak beste konszientzia eta bizitzaren garapenari erreferentzia eginez. Berarekin mugimenduaren irudikapena desagertzen da eta formek hazkunde eta denboraren zauriaz salbu daude.

Chillida

XX. mendeko espazioko beste aukera burdinaren ensanblajea da. Eraikuntza eta ensanblajea elkartzen ziren hainbat artisten lanetan Picasso eta Julio Gonzalez bezala. Eskultura honetako beste ordezkari bat Chillida da.

Arkitekturan hesitutako artista hau hainbat alditan Parisen egon zen non arte modernoarekin harremanetan sartu zen. Forma figuratiboak baztertu zituen eta burdinarekin lanean hasi zen mendearen erdialdean. Berarentzat burdinak espazioa konfrontatzeko aukera bat ematen zion indar dinamiko batekin zeinean materialaren duktibilitatea eta gogortasuna forma desberdinetan konbinatzen ziren.

Burdinarekin lan egiteak harremanetan jarri zuen masarekin eta harreman berriak sortuz ituen eraikuntza eta espazioaren artean: bere ensanblajeek airearen konkistan enbarkatu zuten. Bere lehen lanak artisauen lanetan inspiratuak zeuden, nekazarien eguneroko trasnak, baina espazio irekira eramanak, puntu finko bati lotuak, bai oinarri batera edo beste euskarri batera eta honetatik inguruko espazioan proiektatzen dira. Espazioa konbinatuz, airea modelatuz, estatikako legeak apurtuz ituen. Metalaren aukerak ulertu zituen hau maleablea zelako suatik pasatu ondoren eta borbor horretako markak gordetzen zituela ondoren lan egiten zenean. Laneko presentzia fisiko honek pieza bukatzerakoan posible egiten zuen denborako irudimena neurtzen eta obra egiteko prozesuaren aztarnak uzten zituen.

Tutu edo barrekin lan egiten hauek espazioa banatzen zutela ikus izuen. Materia hutsunez ordezkatzen zen, masa airez baina aireak ere esanahi bat zuen eta Chillidak bere obrak honek hazkundea jarraitzen egiten zituen. Bere lana materiaren aurkako borroka bat da, elementuen aurkako konfrontazioa: sua eta ura.

Chillidaren formak bertikalitatea uzten dute beste formak sortzeko, kaligrafia bat bezala. Ez zituen bakarrik egin gauzak bazekielako nola egin baizik eta material desberdinekin lan egiten zuen indarra eta indarkeria horietan proiektatzen. Horren ondoren Chillida beste materialekin ikertzen has izen egurra bezala aukera ematen ziola formatu handiekin lan egiteko. Harriekin lan egin zuen ere, batez ere alabastroa eta granitoa, argiaren aurrean portaera desberdina duten materialak direlako. Beste obretan elementu metalikoak erabiliz ituen, altzairua bezala, argiarena urrean erreakzionatzen dutela. Hauekin nahiago izaten zuen bere konposaketa arkitektoniko lasaiak non keinuak desagertzen ziren espiralen jarraipenean, marazkian eta ikuslea konposaketako erdira eramaten. Metaleko nota hauek infinituko misterioa irekitzen zuten ikusiezina eraikitzeko modu bat bezala.

Oteiza
Madrilgo arkitektura eskolan arrakastarik gabe sartzen saiatu ondoren arte bisualetan lan egiten has izen. Hego Ameriketara joan zen Gerra Zibila bitartean. 1948.ean itzul izen eta artisten elkarte bat sortzen saiatu zen baina arrakasta handiegirik gabe. 1950.ean Arantzazuko santutegirako eskulturak egiteko mandatua jaso zuen. Proiektua Pietatea eta Apostoluen frisoaz osatua zegoen (14 irudi hutsik), indar espresibo handikoa keta antolakuntza erritmikoaz, arkitektura eta arte bisualak konbinatzen zituen hesparru batean.

1950.ean esperimentazio fase bati hasiera eman zion, materia eta masa elementu formalak bezala agertuz eta artista saiatzen zen espazio hutsak energiaz betetzen. Esperimentzaio desio hau bere eskulturetan aplikatu zuen. Espazio hutsak askatu nahi zituen dentsitate bajuko unitate bikoitzak edo hirukoitzak elkartuz eta era berean bere eskultura figuratiboak masetatik askatuz.

Eskultura hustutzeko ideiak hutsunea definitzera eraman zuen. Era honetan hutsunea osatu gabeko gizakiaren babesa da, eta espazio estetiko hutsek espiritualitatea jasotzeko prestatuak daude. Kubo eta esferaren hustuketa irudikatu zuen. Bilaketa esperimental honen puntu gorena bere kutxa hutsak edo kutxa metafisikoak dira. Prozesu honetan espazio hutsak aktibatu zituen, errezeptiboak biurtuz, eta esentzia metafisiko eternoz betetzen. Osaketa honekin bere esperimentazioko prozesua amaitutzat eman zuen.

Monumentalitatea eta teknika berriak eskulturan

View more presentations from mfresnillo.

Beste Mugimendu Artistiko Modernoak

Pop-Art

Errealitate sozialaren kontzepzio pasiboa da. Ez du klase popularren sormena islatzen, haien sormen eza baizik. Mugimenduko hasiera Rauschenberg eta Jasper Johns-en lanetan dago, hau da, neodadaismoan. Pintura gogoratzen duen zerbait da. Gauza erreal bat hartu eta pinturan jartzeko joera errealitatearen manipulazio bat da. Arte urbanoa denez pinturan kaptaturiko irudia, materiari lotuta, itxura fantasma bat dute.

Artista hauek, dadaistek egin zuten moduan, eguneroko bizitzako gauzak hartzen dituzte eta haien artelanean gehitzen dute. Pegaturiko elementuak edo argazkiak pinturarekin nahasiak aurkitzen ditugu. Hizkuntza publizitatekoa da, ulertzeko erreza. Mugimendu honetako artista esanguratsu bat Warhol da, eta baita Rosenquists, eguneroko bizitzatik hartutako elementuz; Tom Wesselman, beste elementuak gehitzen dituela instalakuntzak sortuz; Roy Lichtenstein, mundua komiki bat bezala irudikatzen duela; Claes Oldenburg, eguneroko tresnetako eskultura diganteak egiten dituela; Christo, famatua bere instalakuntzetan eraikuntzak edota naturako elementuak enpaketatzen duelako.

Op-Art
Arte Optikoa 1950ko hamarkadan hasi zen. Pintura honetan ilusioa eta pintura planoa elkarrekin agertzen dira, ulermena eta ikusmenaren nahasketa da. Pertzepzioko esperientzia da ikusten ditugun gauzak nola funtzionatzen duten ikusteko. Arte bisual dinamikoa da, irudi geometrikoak bi planoetan eginetatik hasita haien konbinaketarekin perspektiba eta bolumena sortzen dutela. Bi era nagusietan egiten da. Lehena, eta hoberen ezaguna, patroi sinple batekin sortua da. Askotan pintura hauek bi koloretakoak dira, zuria eta beltza edo grisa.

Lanak elementu batzuen errepikapenean oinarritzen dira, linealak nagusiki edo oinarrizko forma geometrikoak eta kolorearen bidez hirugarren dimentsioa izateko edo mugimenduan egoteko itxura dute. Mugimendu honekin erlazionaturiko artista famatuenetariko bat Vasarely da.

Arte Zinetikoa
Arte zinetikoak mugitzen diren parteak ditu eta bere efektua lortzeko mugimenduarekiko dependentzia dauka. Parte mugikorrak gehienetan aireak, motor batek edo ikusleak mugitzen ditu. Eskultura zinetikoa 1950 eta 1960ko hamarkadetan egindako eskulturei erreferentzia egiten dute. Gabok eta Pevsner-rek lehenengo aldiz erabili zuten. Alexander Calder amerikarrak mobila asmatu zuen, hau da barilen egitura bat zeinetan beste elementuak zintzilikatzen diren. Beste arte zinetikoaren espresioekin konparatuak eskultura zinetikoek mugimendua dute edota mugitzen ari dira. Laneko mugimendua era desberdinetan lor daiteke: mekanikoko elektrizitatearen, baporearen edo erloju baten bidez edo fenomeno naturalei utzita, airea edo olatuak bezala; ikusleak ere motor hori izan daiteke. Teknika eta estilo oso desberdinak elkartzen ditu.

Graffiti
1970ko hamarkadan hasi zen. Jabegoan nahita egindako lana da pintura, marrazkia, hitzak edo beste dekorazioz egina izan daitekeela. Egiteko espazioa edozein azalera izan daiteke hormetatik kanpo edo barru. Betidanik existitu bada ere mugimendu hau hasi zen Nueva York-eko gazte batzuk, gehienak beltzak eta Puerto Rico-ko komunitatekoak, “tags” edo aerosolez egindako sinadurak egiten hasi zirenean.

Nueva Yorken identifikaturiko lehen sinadura Taki da, Greko-Amerikar artista batena. Garai berdinean grafoak agertu ziren. Hirietako freskoak dira spray-ez eginak. Futura 2000, Dust eta Pink identifikatu ziren haien ospea hip-hop kulturari lotuta egon arren. Basquiat eta Haring kalean eta metroan lan egiten hasi ziren eta haien lanak fama hartu zuen. Hasieratik publikoaren onarpena izan zuten eta arteko marchante-ren arreta deitu zuten.
Sinadura eta graffiti arteko desberdintasuna ez dago garbi baina batzuk esaten dute sinadurak bandekin lotuak daudela eta bandalismoa irudikatzen dutela edo oso gauza arrunta bezala dira balio publikoa izateko eta graffiti sorkuntzako adierazpena da, esanahi politiko izanda edo ez.

Land Art
Mugimendu garrantzitsu hau Ameriketan agertu zen 1960koen amaieran eta 1970en hasieran eta honetan paisaia eta artea elkarri lotuak daude. Eskulturak ez dira paisaian kokatzen, paisaia da haien sorkuntzako parte bat. Lanak espazio irekietan existitzen dira, zibilizaziotik aparte, erosioaren eraginpean. Hasierako lanak, Nevada, New Mexiko, Utah edo Arizonako basamortuetan sortuak, efimeroak ziren eta gaur ezagutzen ditugu grabaturiko materialen bidez edo argazkien bidez. Mugimendu honetako ordezkariak dira De Maria, Heizer eta Goldsworthy.

Arte Povera
Arte Povera terminoa Germano Celant, italiar kritiko batek sortu zuen 1967an. Bere testuak eta erakusketa klabeak identitate kolektiboa eman zioten italiar artista gazteen talde bati Torino, Milan, Genoa eta Erroman finkatua. Era erradikal berrietan lan egiten zuten, lehenaldiarekin apurtzen eta dialogo berri bat irekitzen Europa eta Ameriketako joerekin. Gerra ondorengo mirariak porrot egin zuenez eta ekonomiako anabasa eta inestabilitate politikoa agertu zirenez, Arte Povera hirietako ekintza kultural bezala agertu zen. Arte Povera ireki-itxitako ikerketa prozesu bat deskribatzen du. Lucio Fontana eta Piero Manzoni italiar prekursoreen berrikuntza artistiko ikonoklasten itzalean, artistak zerotik hasi ziren, formako mugarik gabe. Arte Povera ez da arte boteretsu bat, mugarik gabeko arte bat baizik, laborategiko egoera bat zeinean oinarri teorikoa errefusatua izan zen materialak eta prozesuaren aldeko irekidura osoaren alde.

Arte Poverarekin loturiko artistek oso era desberdinetan egin zuten lan. Pintura, eskultura, argazkilaritza, performance-ak eta instalakuntzak erabiltzen zituzten, presentzia fisiko indartsua sortuz, bai eskala txikian edo keinu efimeroz. Material zaharrak eta berriak erabili zituzten, gizakiek eginak eta naturalak, haiekin loturiko oinarrizko indarrak erakutsiz eta baita gure inguruan dagoen energiako gunea erakutsiz. Talde honetako partaideak dira Anselmo, Pistoletto eta Metz.

Minimalismoa
Minimal artea 1950etan agertu zen eta 60 eta70 hamarkadetan jarraipena izan zuen. Termino honek deskribatzen ditu pintura eta eskultura sinpleak bai eduki eta baita itxuran ere, eta saiatu ziren eliminatzen espresibitate pertsonaleko edozein seinalea. Minimalismoaren helburu nagusia ikusleari lanaren esperientzia intentsitate handiz bizitzeko aukera ematen dio, konposaketa, gaia eta beste elementuak izan gabe. Minimalismoko adibideak aurki daitezke XVIII. mendean Goethe Fortuna Oneko Aldarea egin zuenean harrizko esfera eta kubo sinpleak erabiliz. Baina XX. mendean mugimenduak protagonismoa lortu zuen. 1920tik Malevich eta Duchamp bezalako artistek tankera honetako lanak egin zituzten eta gero Dan Flavin, Carl Andre, Ellsworth Kelly eta Donald Judd –ek espresionismoa abstraktuaren kontra lan hauek haien mihisetan, eskulturetan eta instalakuntzetan egin zituzten. Minimalismoa arte kontzeptualeko beste mugimenduekin erlazionatua dago lanak bukatzeko moduan edo teoria aplikatzerakoan, Pop artearekin inpertsonalarekiko harremanetan eta Land artearekin forma sinpleak sortzeko joerarekin. Arte hau arrakastatsua izan zen eta eragin handia izan zuen XX. mendean. Artista adierazgarriak dira Frank Stella eta Ellsworth Kelly.

Azken joerak artean

View more presentations from mfresnillo.

Abangoardia abstraktua 1945 ondoren

Mugimendu desberdinak daude ezaugarri komun bezala dutela gai ez errepresentatiboak irudikatzea. Haien artean espresionismo abstraktua, informalismoa, Art Brut, CoBrA eta abstrakzio lirikoa daude.

Espresionismo abstraktua
1940 eta 1960 artean garatu zen. Bigarren Mundu Gerra osteko mugimendu amerikarra zen. Gerrako irudiak eta argazkiak ikusi ondoren, artistek forma eta kolorearekin esperimentatzen hasi ziren. Artista amerikanoen lanak europarrekin lehian sartuz iren europar asko EEBBetara joan zirelako errefuxiatu moduan. Artistek konbinatzen dute indar emozional aberezko espresioarekin irudi anti-figuratiboekin eta beste abangoardietako elementuekin nahasiz. Bit aldetan banatzen dira: Action Painting eta Colour Field alde batetik eta Hard-Edge bestetik. Mugimendu hauek paralelismoa izan zuten beste mugimendu europarrekin.

Action Painting terminoa lehen aldiz erabil izen Jackson Pollock-en lana deskribatzeko. Artista hau, Franz Kline eta Willem de Kooning bezala haien psikea erabili zuten haien laneko indar bideratzaile bezala. Mihisea hondarra bezala ikusten zen eta pintura irrazionala, senezkoa eta inpultsiboa zen.

Colour Field eta Hard-Edge bi joera formalak dira eta 60 hamarkadako hasierako abstrakzio amerikanoak dira. Colour Field-eko lanak azalera handiak koloreztatuak dira baina sinbolorik edo formarik gabe. Kolorea perspektibarik gabe erabiltzen da, tamaina handiko inpresioa ematen. Koloreko itzalak mihisean disolbatzen dira. Bestaldetik Hard-Edge-eko lanak kolorez betetako atmosferak sortzen dituzte. Lanek norma zehatzak dituzte eta mugatuak daude konposaketa garbiz. Mugimendu honetako ordezkariak dira Rothko, Barnet Newman, Ellsworth Kelly, Morris Louis, Kenneth Nolan.

Informalismoa
Bigarren Mundu Gerra ondoren pintore batzuk kontsideratu zuten abstrakzioa zama bat bezala eta intelektualismo hotza, pobretasun eta desesperazioaren errealitatetik kanpo. Haientzat espontaneitatea eta signifikazioa garrantzitsuagoak ziren. Erreakzio honetatik jaio zen pinturako estilo berri bat, erabat abstraktua artistaren konpromiso emozionala eta fisikoaren emaitza. Terminoa Jean Dubuffet, Willem de Kooning. Jean Fautier eta Alberto Burriren lana sailkatzeko erabili zen.

Informalistak ez zeuden interesatuak lanaren prozesu osoaren kontrolean baina espontaneitatea, irrazionalitatea eta formako askatasuna azpimarratzen zituzten. Tresna eta pintura iraultzaileak egin zituzten gauzak kasualitatez eta espero gabe sortuak. Arte tradizionalaren espetxetik ihes egin nahi zuten.

Art Brut
Dubuffet-ek sortu zuen estilo hau 1945 ondoren kultura ofizialetik kanpo. Eroen artean oinarritu zen. Sanatorio bateko eroen lanetan inspiratu zen. Art Brut-eko bilduma bat sortu zuen artista ez-profesionalen lanekin. Bere hitzetan, lan hauek bakardadean sortuak dira sortzeko benetako inpultsoz, eta lehiatzeko edo arrakasta lortzeko interferentziarik gabe, horregatik beste obrak baino garrantzitsuagoak dira. Autoreek haien lanak benetan sentitzen dituzte eta horrek gure erantzuna probokatzen du arte kulturala gizarte futil baten emaitza den bitartean, bakarrik falazia bat.

CoBrA
Bigarren Mundu Gerra ondoko europar abangoardiako mugimendu bat izan zen. Bere izena hiru hirietatik dator: Copenhague, Brusela eta Amsterdam, kobrako burua, gorputza eta buztana direla. Asger Jorn, Alechinsky eta Karel Appel, beste artistekin batera mugimenduko sortzaileak izan ziren.

Europa txundituta zegoenean artista hauek haien indarrak elkartu nahi zuten zientzia eta arrazoian oinarrituriko humanitate eta zibilizazio faltaren aurka. Taldeak dimentsio politiko eta soziala zuen, Mundu Gerraren kritikan oinarritua. Taldean elkartzen ziren holandar Amalgamation taldea, daniar Host eta belgikar Surrealista Iraultzaileak. Haien balioak konformitate falta eta espontaneitatea dira. Haien inspirazioa umeen marrazkiak, eroen folk lanak, mitologia nordikoaren motiboak, eta marxismoa dira. Arte ofizialekin erlazionaturiko edozein gertakari eta erudizioa errefusatzen zuten. Inkontziente surrealista naturako indar erromantikoen espresatu nahi zituzten hizkuntza abstraktu bat erabiliz. Kolore distiratsuak eta pintzelada biolentoak erabiltzen zituzten irudiak distortsionatzeko.

Abstrakzio Lirikoa
Pintura abstraktuko estilo frantsesa da 1945 eta 1960 bitartekoa. Arte informalaren eta espresionismo abstraktuaren gertu dago. George Mathie pintoreak sortu zuen abstrakzio geometriko hotza abstrakzio liriko eta organiko berotik separatu nahian. Hans Hartung talde honetako kide bat da. Berarentzat pinturak hunkitu behar du eta mihisea erasotzen dute pintzeladekin erabat inbaditu arte. Normalean egiten, desegiten eta ezabatzen zituen elementuak inpresioak, besterik ez utzi arte.

Abangoardia abstraktua

View more presentations from mfresnillo.

Abangoardia figuratiboa 1945 ondoren

Objetibitate Berriak eta Errealismo Magikoa 1925ean ospatu zen erakusketa batean hasi ziren. Ezaugarri komuna bezala dute eguneroko bizitzako etxe barruko eszenak irudikatzea erreala ez den dimentsio batean.

Objetibitate Berriaren lehen lanak germaniar eredu zaharrak kopiatzen saiatu ziren baina jendea eta gauzak prezisio hotza eta inpaktantearekin irudikatzen dute. Expresionisten hainbat elementu hartu zuten ere berekoitasuna, lizunkeria, gorrotoa, indarkeria insomnioa eta koldarkeria, hau da, pertsona baten erretratu bezala kontsideratzen zutena.

Objetibitate Berriko autoreen artean Max Beckman, Otto Dix, George Grosz, Edwar Hopper eta Balthus daude. Beckman, Dix eta Grosz lotuagoak daude germaniar expresionismoarekin, besteek lan pertsonalagoa zuten bitartean. Hopperrek hiri-mundua irudikatu zuen, isiltasunez betea, espazio metafisiko eta ez-erreal batean pertsonak dekoratu horren partea izateko inpresioa ematen duela. Bere konposaketak geometrikoak dira, argi sofistikatuekin, beti hotzak eta artifizialak, eta sinplifikaturiko detailez. Eszenatokia ia hutsik dago beti, irudi gutxirekin, bakardadeko inpresioa azpimarratuz.

Balthus frantzesaren irudiek atmosfera hotza eta iluna sortzen dute. Errealisten eragina zuen eta bere erretratuek pentsamendu sakoneko itxura dute. Normalean familieko eszenak irudikatzen dituzte edo irudiak non neska oso gazteak agertzen diren. Neska hauek aktoreak dira baina haiengan probokatzen duen zerbait dago. Denborarekin irudikapen sinpleagoak egin zituen.

Errealismo Magikoak bi aspektu desberdinak izan zituen: errealismo soziala eta sozialista. Errealismo sozialean sartzen dira eguneroko bizitzako kronikak diren irudikapenak non klase langileak agertzen diren eta haien bizi baldintza gogorren kritika egiten du. Estiloa orokorki onartu zen 1929ko krisiaren ondoren EEBBtan. Talde honetako ordezkarien artean Jose Clemente Orozco eta Diego Rivera daude, biak muralistak.

Parisen, Bigarren Mundu Gerraren ondoren, ezkerreko ideologiako artista batzuek klase langileen bizitza dramatikoa, haien giza-erreibindikazioak aurkezten zituen baina langileak, eraikitzalieak, gizonezko eta emakumezko hauek mundu hobeago bat eraikitzeko gai ziren. Mugimendu honetako ordezkariak dira Picasso, Leger, Buffet eta Gruber.

Errealismo soziala eta sozialista ez dira oso desberdinak. Desberdintasun handiena Errealismo Sozialista iraultzaren iragarki adela da eta partiduko doktrinari lotuta dago.

Hiper Errealismoa garai bereko beste joera bat da eta ordezkari on bat dauka Antonio Lopez espainolarengan, hiri-bistekin argazkiak ematen dituztela.

Garai modernoagoetan beste artistek arterako hurbilpen errealista bat izan dute, Lucian Freud-ren kasua bezala, bere erretratu ikaragarriekin edo Fernando Botero, estetika oso berezi batekin, irudi potoloekin bere Kolonbiako errealitatea irudikatu nahi dutela edo edozein indarkeriako salaketa egiten duela eta artea jendearen alde borrokatzeko arma bezala erabiltzen duela.

Abangoardia figuratiboa 1945 ondoren.

View more presentations from mfresnillo.

Abangoardiako Eskultura II

Eskultura modernorako azken pausua aurreko metodo eta modelatuen konbinaketa eta eraikuntza da. Burdinako plakak eta kableen erabilera Picassoren lehen lanetan agertu zen. Bera kez zuen burdinako eskultura asmatu nahi zeta Espainiako tradizioa berari jarraituz garatu. Gargallo espainolak, Picassorekin estudio bat konpartitu zuela Bartzelonan eta ondoren Parisera joan zela berari jarraituz, bere irudiak eta maskarak kobreko laminetan mozten zituen. Garaiko interesa tribuetako artean kontuan izanik, tradizio espainola afrikar lan metalikoekin nahastuz ituen. Beranduago Gargallok egin zuen honetatik bere benetako berezitasuna.

Julio Gonzalez-ek eskulturarekin aurrerakada handia egin zuen Picassok bere ezagupena burdinaren langile bezala eskatu zuenean bere obrak egin ahal izateko. Gonzalezen lanak burdinako eskulturako forma berri bat dira. Materia eta teknika kontuan izanik, irudiaren bolumena espazioa inguratzen diren soka moduko elementuz eraikitzen da. Azalerak eta ormak hutsuneekin osatzen dira. Honek inplikatzen zuen irudiaren barruko eta espazioko analisi sakon bat Gonzalezen eskulturako oinarrizko printzipioak izan zirela. Irudikapena bihurtu zen, abstraktua ez bazen, gutxienez diagrama espazial batean.

Calder bariletako eskultura delikatuena egin zuen lehen artista izan zen. Ingeniari mekaniko hau, New York-en ikasia, Parisen finkatu zen eta han jostailu moduko lehen egitura mobila egin zuen. Eskulturako programa futurista bat jarri zuen martxan eskuz edo motorrez mugitutako egitura mobilekin.

Giacometti abangoardiako eskultore nagusienetariko bat da. Eskulturako ikuspegi berri batekin agertu zen, imitatzaileak izan zituela baina ez ondorengoak. Bere formazio garaian Rodinen lana ezagutu zuen eta Parisera joan zen abangoardiako eskulturak ezagutzeko asmoz, etnikoekin hasita bere garaiko artista garrantzitsuenetaraino (Matisse, Picasso, Brancusi). Surrealistekin harremanetan sartu zen eta horregatik bere eskulturak biziak dira balio plastikoak eta interpretatzeko amaierarik gabeko aukerak dituzte. Bere lanak 30. hamarkadan surrealistek duten amets gaiztoen dimentsioa dauka.

1935 eta 1945 bitartean Giacometti saiatu zen irudien kanpoko itxura erreproduzitzen, bai irudiena baita buruena ere, benetan ikusten dugun bezalaxe: distantzian, espazioan, ikuspegi zabalago baten partea bezala. Eskulturan perspektiba txertatzen saiatu zen, hasieran pintoreek erabilitako errekurtsoaz baliatuz, tamaina txikiagoak erabiltzea bezala distantzia markatzeko, oinarri sendoak irudiak mantentzeko, etab. Kaleko peatonen ikerketa asko egin zituen eta gero estudioan eraldatu zituen bere marrazkiak eskulturak bihurtzen. Urruti dauden irudiak txikiagoak egiten errealitatea sortzeko satisfaktorioa ez zela deskubritu zuen. Bere iritziz jendea irudikatzeko erarik aproposena oso argalak eta luzatuak egitea zen. Bere irudiak burdinako eta igeltsuzko armazoiak dira. Batzuetan bere lanak Rodinek Calais-eko burgesetan erabilitako amaiera gogoratzen du.

Abangoardiako eskultura II

View more presentations from mfresnillo.

Abangoardiako eskultura I

Rodin momentuko eskultorerik famatuena zen bitartean, gazte progresista batzuk hasi ziren ohiko artea zalantzan jartzen. Estilo akademiko eta ofiziala ondo finkatua zegoen klase ertainengan eta Rodinen lana estilo honetan sartzen da baina era berean bere estiloa eta bere brontzetako jatorri literarioa bidea prestatzen ari zen beste printzipioetarako. Rodinek eragina izan zuen bi elementuekin: torsoetako trataera eta sinbolismoaren gaineko garaipena. Gainera kritiko batzuk egiptiar eskulturako eragina gehitu zuten. Eraginen nahasketaren adibide bat Maillol-en Mediterraneoa da, eskultura purutzat har daitekela.

Artistak tradizio eskultorikoarekin apurtzera eraman zuen gauza bat Ozeania eta Afrikako irudi primitiboen ezagupena izan zen. Obra hauek ez dira bakarrik naïf edo fetitxe barbaro batzuk, eredu klasikoen antzera kontsiderazio berdina merezi duten obrak baizik. Lan hauek ezagutzen ziren Europan XIX. mendearen erdialdetik.

Lehen artista europearrak Afrika eta Ozeaniako ereduak aztertzen Matisse, Picasso, Derain eta Kirchner izan ziren. Eredu hauek pinturetan eta baita eskulturetan ere bereganatu zituzten: hanka motza, izter meheak, torso luzeak eta buru handiak dituzte irudiak dira. Artista batzuk egokitu zituzten obra hauek beste batzuk kopiatzea besterik ez zuten egiten. Kasu hauetako adibideak dira errespektiboki Modigliani eta Brancusi.

Modiglianik Afrikan eta budismoan inspiraturiko emakumeen buru dotore eta errefinatuak egin zituen. Batzuk harriz eginak dira eta eraikuntzetako harrietan egiten zituen horrela arkitekturako zatiak bezala agertzen zirelako. Bere ekoizpenean aurkitzen ditugu zutabe moduko buruak, belauniko jarritako kariatideak edo zutik dauden emakume biluziak.

Brancusik ez zuen egin horrelako egokitzapen pertsonala. Ez zituen Afrikako irudiak era ireki batean erabat kopiatzea eta horregatik zatietan banatu zituen. Era batean kultura primitiboa modernitatera egokitu nahi izan zuen.

Kubismoa
Picasso eskulturara hurbildu zen hizkuntza kubistatik. Bere ideia elementu desberdinen bistak elkartzea zen, gauzak angelu desberdinetatik ikusiak izango bailiren Rodinen inpresionismoaren azken adierazpena bezala. Argiaren distira anitzak eta hautsiak brontzean lortu nahi zituen.

Picassoren kasuan, eskultura hitza erabili beharrean eraikuntza erabili behar da. Gaiekin kategoria berri bat definitu behar da bere obrak zerikusirik ez duelako tradizioarekin giza irudiak, abereak edo alegoriak eta bodegoiak bera obran trataera berezia dutelako. Eskultura honek ez du oinarririk eta ez dago tente edo etzanda, horman jarrita baizik, pintura bat izango balitz bezala. Eskultura honen jatorria collage-etan bilatu behar da. Picasso Julio Gonzalezekin lanean egon omen zen lan hauekin hasi zenean.

Eskultura hauek espazio errealean zabaltzen ziren aukera ematen diotelako begiari errealitatean objektuko espaziotik ikusten ez dena (Picassok egindako lehen eskultura gitarra bat zen). Lan hauek Afrikako artean inspiratuak daude. Hautatik forma ahurrak eta ganbilak ensanblatzeko joera hartu zuen. Irudikaturiko objektuak ez dira erabilgarriak baina benetako tresnen irudikapen plastiakoa.

Futurismoa
Mugimendu honetako artisten hurbilketa eskulturare Rodin eta akademizismotik etorri zen. Inspirazioa arkaismoako ezagupenean aurkitu zuten bai europear eta ez europear eskulturakoak eta honekin batera Parisetik zetorren pintura modernotik.

Eskultura futuristak jatorri desberdina dauka. Lehenaldiarekin erabat hausteko manifestu bat da. Formen sorkuntza aurretik haien teoria eta printzipioak zeuden. Artea ikusten da materia bezala zeinetik energia eta mugimenduko flasak agertzen dira inguruko atmosferan proiektatzeko.

Mugimenduko ezaugarriak ondo ikusten dira Umberto Boccioniren Botila baten garapena espazioan eta Espazioan jarraitzeko forma bakarretan. Bere ustetan mugimendua arte klasikoaren edozein irudikapen bezain ederra izan zitekeen. Bere irudietan Rodin, Gaudi eta kubismoaren eraginak daude. Mugimenduko irudikapenak ez du suposatzen aurrerakada bat mugimenduaren hasieran krono-argazkietan- Kontzeptu klasikoak jarraitu zituen gorputza masa modelatu bat izaten gutxi gora behera itxia.

Eragin handiagoa izan zituzten manifestuko dieiak. Horietako batzuk dira: eskulturak hunkitzeko modu berriak aurkitu behar ditu, akademizismoa kopiatu gabe. Objektuek bizia lortuko dute inguruko espazio tangible, sistematiko eta plastikoan proiektatzen. Eskultura ekoiztu daiteke argiaren bibrazioak plano nahasietan sartzen denean. Kristalak, zelulosak, metalak, alanbreak, argi elektrikoak plano transparentetan errealitate berri bateko planoak, joerak, tonoak eta semi-tonoak indikatu ditzakete. Koloreak irudien indar emozionala intentsifikatu dezake. Materialek ez dute ohikoak izan behar eta artistak nahas ditzake eskultura bakoitzean horrekin mugimendua lortzen badu.

Mugimendu honekin loturiko beste artistak dira Duchamp-Villon, Brancusi –oso estilo pertsonala zuela –eta Archipenko. Brancusi ezin da lotu bakarrik Art Deco estiloan, bere obrak sasi-mitiko sasi-mistikoak direlako. Archipenko artista garrantzitsuena kontsideratzen da bere eskultur-pinturengatik.

Dadaismoa
Marcel Duchamp pintore bat zen baina bere pentsaera bereziak egin zuen berarengandik XX. mendeko eragin handieneko artista bat. Kubismo eta futurismoarekin esperimentatu ondoren bizikleta bateko aurreko orkila hartu zuen, hankaz gora jarri zuen taburete baten gainean eta honela bere lehen objektu-eraikuntza egin zuen, artelan bat sortuz. Arteko kontzeptu berri hau laster izan zen bereganatua beste artistengandik beste herrietan.

Dada mugimenduko artistek Alemanian (Arp, Ernst, Schwitters) eta ondoren Frantziar surrealismoan pinturak erliebean ekoiztu zituzten. Artistikoak ez ziren materialaz baliatzen ziren eta kolore gogorrak erabiltzen zituzten. Friso klasikoetan bezala, kolore argitsuetan pintaturik, haien sorkuntzak koloreztatu zituzten. Artelanak egin nahian armoniako bilduma bat egin nahi zuten, ensanblaje edo erliebeekin beti sorpresa sortzeko asmoz.

Konstruktibismoa

Tatlin Picasso eta Errusiar konstruktibismoaren arteko zubia izan zen. Mendebaldeko iraultza artistikoari norabide berria eman zion errusiar tradizio ikonikoaren eraginekin eta espekulazio kosmikoak nahasiz bizitzeko iraultza erradikalarekin. Eskultura figuratibo ez figuratiborako pausua egin zuen. Egurra, metal edo kristalaren pusketan ensanblatu ziren esanahirik gabe, espazioan proiektatzen diren forma materialak, besterik ez dira. Bere lan batzuk horma behar zuten euskarri bezala baina beste batzuk espazioan suspenditzen ziren. Hauei izkinako erliebeak deitu zien.

Mugimendu honetan sarturiko beste artistak Gabo eta Pevsner dira. Gabo-k transparenteak ematen zuten materialak erailtzen zituen gardentasuneko impresioa emateko. Pevsner-rek Picassoren lan kubistak erreproduzitzen zituen emakumeen biluziak erliebez egindako eraikuntza transparenteak bailiren zeluloideko azala bihurgunetsuak erabiliz.

Abangoardiako eskultura I

View more presentations from mfresnillo.

Surrealismoa

Mugimendu artistiko honek artistak, pentsalariak eta ikertzaileak elkartuz ituen. Inkontzienteko bilaketan sartuta ibili ziren. Estetika berri bat definitu nahi zuten, humanitate berria, giza orden aberria. Hauen aurrelariak italiar pintore metafisikoak, bereziki Giorgio de Chirico, sinbolismoa eta dadaismoa izan ziren.

Taldea hasi zen Andre Breton frantziar poeta Surrealismoko Manifestua argitaratu zuenean. Bere hitzetan arrazionala errepresibo azen sorkuntza eta irudimeneko botererako eta honen ondorioz espresio artistikoaren etsaia. Freud miresten zuen eta honen subskonstzienteko Kontzeptua. Arte abstraktoaren formei lotuta dago.

Lehen Mundu Gerraren amaieran Tristan Tzara, Dada mugimenduko liderrak gizartea eraso zuen eskandaluaren bidez. Berak uste zuen gerra bezalako munstro bat sortzeko gai den gizarteak ez duela artea merezi eta horregatik artearen aurkakoa sortu zuen, gauza itsusiz beteta ederra izan beharrean. Tzarak mundu industrial, komertzial eta burgesa ofenditu nahi zuen. Bere biktimak ez ziren ofendituak sentitu eta arte hau arte zaharraren erreakzio bezala hartu zuten. Honen ondorioz anti-artea artea bilakatu zen.

Artisten talde bate kez zuen Tzara´s ideas jarraitu. Surrealistek protagonismoa irabazi zuten Dada ondoren. Bretonek bideratu zuen. Artistek Freud eta Jung-en lanak errebisatu zituzten eta batzuk forma abstraktuak aukeratzen zuten bitartean beste batzuk sinbolismoa jarraitu zuten. Espresioko bi formek bi joera desberdinak izango dituzte: automatismoa eta surrealismo beristikoa.

Automatistak
Artistek interpretatu zituzten gauzak kontzientzia eliminatuz subkontzientearen mesedean. Sentimenduetan zentratzen ziren eta ez zen horren analitikoa. Automatismoa ulertu zuten subkontzienteko irudiak irudikatzeko era automatiko bezala. Haien ustetan irudiek ez zuten esanahi bat izan behar. Arte akademikoa ez zuten onartzen sentimenduak mugatzen zituelako. Artea dominatu zuen forma intolerantzia horren erruduna zela sinesten zuten. Abstrakzioa agertzen zen subkontzienteko irudiak bizitzara ekartzeko bide bakarra bezala. Dada tradiziotik etorriak, artista hauek eskandalua, intsultoa eta errespetu falta elitearekiko askatasunarekin identifikatzen zuten. Haien ustetan formaren eza haien kontra egiteko bide bat zen.

Surrealismo beristikoa
Automatismoa interpretatu zuten subkontzienteko irudiak onartzeko modua bezala azaleratzeko haien esanahia analisiaren bidez egitea posible zela. Haiek irudi hauek egin nahi zituzten munduko forma erreala keta izpiritu abstraktuaren arteko lotura bezala. Haientzat objektuak horien barruko metafora bat ziren. Metafora hauekin mundua uler daiteke, ez bakarrik objektuak ikusten, baizik eta hauen barruan begiratzen. Diziplina akademikoa eta forma errealitatea irudikatzeko bideak ziren. Irudiak errez disolbatu daitezke ezezagunean. Haiek irudiak jarraitzeko bide bat aurkitu nahi zuten kontzientziak subkontzientearen zentzua ulertzeko. Subkontzientearen hizkuntza irudia da. Kontzientziak hizkuntza hori dekodifikatzen ikasi behar zuen bere berezko hizkuntzara itzultzeko. Beranduago hiru taldetan banatu ziren.

Surrealisten lanean aurkitzen dugu Bosch, Brueguel, William Blake eta XIX. mendeko pintore sinbolistaren eragina. Gainera filosofiaren betiko galdera, psikologiaren bilaketa eta mistizismoaren izpiritua elkartzen dira era. Mundua sortu zuten indarren hizkuntza ulertzeko desioan oinarritua dago. Haiek gure gizakien potentzia garatzen lagundun ahi zuten.

Ezaugarriak
Psikoanalisiaren eragina jaso zuen: irudiak nahasiak dira eta ametsetakoak izatea ematen dute, dena den errealistak izan daitezke ere baina estilo arrazional batekin fantasiak deskribatzeko.
Batzuetan teknika espontaneoak asmatzen zituzten, psikoterapeutikoa modelatzen elkartze askearekin ordenako kontrol kontzientea baztertzeko, “gorpu eskisitoetan” bezala.

Artistak
Mugimendu honetako ordezkari batzuk dira: Marx Ernst, Frida Kahlo, Marc Chagall, Joan Miró, Man Ray, Salvador Dalí, René Magritte, Yves Tanguy, Oscar Dominguez.

Teknikak
Surrealismoak dadaismoren prejuizio falta berdina dauka eta argazkilaritzako prozedura eta tresnen ekoizpenaz baliatzen dira. Ohiko teknikak erabiltzen zituzten ere aproposak izan daitezkeelako irudimena irudikatzeko.

Max Ernst
Formaren kritika sakoneraino irits izen estilo bateragarri bat sortzeko. Berei deiak transmititzeko erabilgarri azen edozein teknika erabiltzeko prest zegoen. Collagea eta frotagea erabiliz ituen. Bere lana askotan kultura burgesaren zabor pilo bat da.

Joan Miro
Inkontzientea irudikatzeko giltza sinbolikoak erabiliz ituen. Bere hasiera organikoa ez den mundua da. Bere mundua sinplea da, garbia. Bere mitologia erreza da, gardena. Bere pinturak ez dira destakatuak, kromatikoki askeak, sinbolo eta koloreen arteko orekarik gabe.

Hans Arp
Dadaismoan sartuta ibil izen lehenago. Forma organikoak egiten zituen pinturan eta eskulturan. Forma geometrikoak, irudi ortogonalak eta forma kurboak erabiltzen zituen, ahurrak eta ganbilak.

Yves Tanguy
Anti-natura asmatu zuen inoiz amaitzen ez ziren paisaiekin, askotan ilargikoak izatea ematen zutela, argirik eta eguzkirik gabe eta bizitza organikoaren aztarnaz, hezurrak, fruitu momifikatuak, fosilak eta maskorrekin.

Salvador Dali
Bere ikuspegia zama sexualez beteta dago eta bere lanak oso teorikoak dira, profano eta sakratuaren nahasketarekin. Boltxebismoarekiko oso kritiko azen. Anarkia eta erreakzioko nahasketa egin zuen. Bere konposaketak oso konplikatuak dira.

Rene Magritte
Irudiaren logika falta era sakonenean landu zuen artista da. Anti-historia asmatu zuen. Normalaren zentzu falta aurkitu zuen. Detaile handiz margotzen zuen baina bere irudiek esanahi anbiguoa dute.

Zabalkuntza

Beste artistek parte hartu zuten surrealismoa zabaltzeko bai Europan baita Estatu Batuetan ere. Errealitatea ebitatzeko modu bat bezala agertu zen eta arazoak anbiguetatea eta paradoxaren bidez desagertzen ziren. Mugimenduak prestigioa irabaz izuen Picasso bezalako artisten errekonozimendua jaso zuenean. Kubismo analitikoa, objektuak deskonposatuz, surrealismoaren antzekoa da.

Surrealismoa

View more presentations from mfresnillo.