Arteko ikuspegiak: Monumentalitatea eta Teknika Berriak Eskulturan

XX. mendearen erdialdera arte hiru dimentsioetako formak tresnak besterik ez ziren. Faxismoak enkargaturiko lan guztiak propagandako helburua zuten. Horren ondoren, eskultura handiak sortzen hasi ziren helburu desberdinez, denak abstraktuak. Era berean tekniken garapenak eta teknologia berrien aplikapenak posible egin zuten obra hauek lehen efimeroak edo tenporalak zirela iraunkorrak izateko.

Maila honetako artista ezagun bat Calder da. Lan publiko bat egiteko enkargoa jsao ondoren 1952an ospea lortu zuen eta honi esker espazio handietan eta harrera espazio zabaletan kokatzen diren diseinuak egiten hasi zen metodo industrialak erabiliz.

Henry Moore

Henry Moore britainiarra eskulturak espazio publikoetan kokatzeko aukerak ikusi zituen lehenetariko bat izan zen. Arte arkaikoa ezagutzen zuen eta ikusi zuen modelo naturatik aparte egon zitekeela; ondoren Arp eta Picassoren eraginek eraman zuten bere obra abstrakziora eta hauekin gauzak irudikatu beharrean forma organikoak sortu nahi zituen eta haietan elementu naturalak konbinatzen hasi zen: hezurrak, harriak, zuhaitzeko azalak, maskorrak, etab. Naturako produktu hauek bere escultura inspiratu zuten.

Bere teknika bat asimetriatik dator printzipio dinamikoa bezala. Masarekin ikertzen hasi zen eta honetan zuloak egiten zituen eta hauen bidez eskultura eta inguruko espazioaren arteko erlazio berrizten zuen. Abstrakzioko aukeraz baliatu zen eta forma organikoak eta irudi etzanden arteko lotura aurkitu zuen, gai hau izaten oso errekurrentea bere obretan.

Moorek monumentalitaterako bidea hartu zuenean, paisaiako eskultura garatu zuen, hau da, eskultura eta naturaren arteko lotura sendo bat sortzen eta eskultura bakoitza toki zehatz baterako pentsatuta zegoen. Tamaina handiak eraman zuen Moore brontzea erabiltzera bere obretan. Bere lanak sentsualak, zuzenak, taktilak baina baita espiritualak beste konszientzia eta bizitzaren garapenari erreferentzia eginez. Berarekin mugimenduaren irudikapena desagertzen da eta formek hazkunde eta denboraren zauriaz salbu daude.

Chillida

XX. mendeko espazioko beste aukera burdinaren ensanblajea da. Eraikuntza eta ensanblajea elkartzen ziren hainbat artisten lanetan Picasso eta Julio Gonzalez bezala. Eskultura honetako beste ordezkari bat Chillida da.

Arkitekturan hesitutako artista hau hainbat alditan Parisen egon zen non arte modernoarekin harremanetan sartu zen. Forma figuratiboak baztertu zituen eta burdinarekin lanean hasi zen mendearen erdialdean. Berarentzat burdinak espazioa konfrontatzeko aukera bat ematen zion indar dinamiko batekin zeinean materialaren duktibilitatea eta gogortasuna forma desberdinetan konbinatzen ziren.

Burdinarekin lan egiteak harremanetan jarri zuen masarekin eta harreman berriak sortuz ituen eraikuntza eta espazioaren artean: bere ensanblajeek airearen konkistan enbarkatu zuten. Bere lehen lanak artisauen lanetan inspiratuak zeuden, nekazarien eguneroko trasnak, baina espazio irekira eramanak, puntu finko bati lotuak, bai oinarri batera edo beste euskarri batera eta honetatik inguruko espazioan proiektatzen dira. Espazioa konbinatuz, airea modelatuz, estatikako legeak apurtuz ituen. Metalaren aukerak ulertu zituen hau maleablea zelako suatik pasatu ondoren eta borbor horretako markak gordetzen zituela ondoren lan egiten zenean. Laneko presentzia fisiko honek pieza bukatzerakoan posible egiten zuen denborako irudimena neurtzen eta obra egiteko prozesuaren aztarnak uzten zituen.

Tutu edo barrekin lan egiten hauek espazioa banatzen zutela ikus izuen. Materia hutsunez ordezkatzen zen, masa airez baina aireak ere esanahi bat zuen eta Chillidak bere obrak honek hazkundea jarraitzen egiten zituen. Bere lana materiaren aurkako borroka bat da, elementuen aurkako konfrontazioa: sua eta ura.

Chillidaren formak bertikalitatea uzten dute beste formak sortzeko, kaligrafia bat bezala. Ez zituen bakarrik egin gauzak bazekielako nola egin baizik eta material desberdinekin lan egiten zuen indarra eta indarkeria horietan proiektatzen. Horren ondoren Chillida beste materialekin ikertzen has izen egurra bezala aukera ematen ziola formatu handiekin lan egiteko. Harriekin lan egin zuen ere, batez ere alabastroa eta granitoa, argiaren aurrean portaera desberdina duten materialak direlako. Beste obretan elementu metalikoak erabiliz ituen, altzairua bezala, argiarena urrean erreakzionatzen dutela. Hauekin nahiago izaten zuen bere konposaketa arkitektoniko lasaiak non keinuak desagertzen ziren espiralen jarraipenean, marazkian eta ikuslea konposaketako erdira eramaten. Metaleko nota hauek infinituko misterioa irekitzen zuten ikusiezina eraikitzeko modu bat bezala.

Oteiza
Madrilgo arkitektura eskolan arrakastarik gabe sartzen saiatu ondoren arte bisualetan lan egiten has izen. Hego Ameriketara joan zen Gerra Zibila bitartean. 1948.ean itzul izen eta artisten elkarte bat sortzen saiatu zen baina arrakasta handiegirik gabe. 1950.ean Arantzazuko santutegirako eskulturak egiteko mandatua jaso zuen. Proiektua Pietatea eta Apostoluen frisoaz osatua zegoen (14 irudi hutsik), indar espresibo handikoa keta antolakuntza erritmikoaz, arkitektura eta arte bisualak konbinatzen zituen hesparru batean.

1950.ean esperimentazio fase bati hasiera eman zion, materia eta masa elementu formalak bezala agertuz eta artista saiatzen zen espazio hutsak energiaz betetzen. Esperimentzaio desio hau bere eskulturetan aplikatu zuen. Espazio hutsak askatu nahi zituen dentsitate bajuko unitate bikoitzak edo hirukoitzak elkartuz eta era berean bere eskultura figuratiboak masetatik askatuz.

Eskultura hustutzeko ideiak hutsunea definitzera eraman zuen. Era honetan hutsunea osatu gabeko gizakiaren babesa da, eta espazio estetiko hutsek espiritualitatea jasotzeko prestatuak daude. Kubo eta esferaren hustuketa irudikatu zuen. Bilaketa esperimental honen puntu gorena bere kutxa hutsak edo kutxa metafisikoak dira. Prozesu honetan espazio hutsak aktibatu zituen, errezeptiboak biurtuz, eta esentzia metafisiko eternoz betetzen. Osaketa honekin bere esperimentazioko prozesua amaitutzat eman zuen.